Hưởng ứng ngày sức khoẻ tâm thần Thế giới – 10/10/2025.

“Tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp”

Chủ đề này phù hợp với tình hình toàn cầu hiện nay, ngày càng có nhiều thảm họa và tình huống khẩn cấp xảy ra. Những thảm họa và tình huống khẩn cấp này ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của con người như thế nào? Liệu có đủ khả năng tiếp cận các dịch vụ để duy trì hoặc cải thiện sức khỏe tâm thần hay không?

❖ Hàng triệu người trên toàn thế giới đã và đang bị ảnh hưởng bởi thảm họa và tình trạng khẩn cấp.

❖ Gần một phần ba số người bị ảnh hưởng bởi thảm họa có thể phải chịu những hậu quả nặng nề trong bối cảnh sức khỏe tâm thần.

❖ Các rối loạn sức khỏe tâm thần do thảm họa và tình trạng khẩn cấp gây ra đòi hỏi kỹ năng, kiến ​​thức và năng lực đặc biệt của các chuyên gia.

❖ Các hướng dẫn và báo cáo quốc tế khuyến nghị nhiều hoạt động, hình thức hỗ trợ và hành động khác nhau để cung cấp hỗ trợ sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội trong các trường hợp khẩn cấp.

❖ Hỗ trợ sức khỏe tâm thần trong các trường hợp khẩn cấp đòi hỏi “một sự xem xét lại toàn diện” của các chuyên gia và mọi người.

❖ Tác động của các trường hợp khẩn cấp và thảm họa rất đa dạng và phức tạp. Đối với những người bị ảnh hưởng và đối với những người hỗ trợ được triển khai.

❖ Chủ đề năm nay cũng nhằm nhấn mạnh rằng đây là những lĩnh vực mà các rối loạn sức khỏe tâm thần có thể xảy ra thường xuyên hơn, nhiều người trong số những người bị ảnh hưởng này cần được hỗ trợ sức khỏe tâm thần chuyên nghiệp, và sự hỗ trợ cần thiết phải đến được với họ.

❖ Việc thường xuyên tiếp xúc với chấn thương, cùng với áp lực phải hỗ trợ trong những điều kiện khắc nghiệt và đầy thách thức, có thể gây gánh nặng to lớn cho sức khỏe tâm thần của tất cả các chuyên gia y tế.

Thông tin chính

• Hầu hết những người bị ảnh hưởng bởi các trường hợp khẩn cấp đều trải qua căng thẳng tâm lý và tình trạng này thường cải thiện theo thời gian.
• Cứ năm người (22%) đã trải qua chiến tranh hoặc xung đột trong 10 năm trước thì có một người bị trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau chấn thương, rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt.
• Các trường hợp khẩn cấp làm gián đoạn đáng kể các dịch vụ sức khỏe tâm thần và làm giảm khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc chất lượng.
• Những người mắc các bệnh lý tâm thần nghiêm trọng đặc biệt dễ bị tổn thương trong các trường hợp khẩn cấp và cần được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và các nhu cầu cơ bản khác.

Tổng quan

Hàng năm, hàng triệu người bị ảnh hưởng bởi các trường hợp khẩn cấp như xung đột vũ trang và thiên tai. Những cuộc khủng hoảng này làm gián đoạn gia đình, sinh kế và các dịch vụ thiết yếu, đồng thời tác động đáng kể đến sức khỏe tâm thần. Hầu hết những người bị ảnh hưởng đều trải qua căng thẳng tâm lý. Một số ít sau đó phát triển các tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm hoặc rối loạn căng thẳng sau chấn thương.

Các trường hợp khẩn cấp có thể làm trầm trọng thêm các tình trạng sức khỏe tâm thần và các vấn đề xã hội như nghèo đói và phân biệt đối xử. Chúng cũng có thể góp phần gây ra các vấn đề mới, chẳng hạn như ly tán gia đình và sử dụng chất gây nghiện có hại.

Tỷ lệ mắc bệnh

Hầu hết những người bị ảnh hưởng bởi các trường hợp khẩn cấp đều trải qua cảm giác lo lắng, buồn bã, tuyệt vọng, các vấn đề về giấc ngủ, mệt mỏi, cáu kỉnh, tức giận hoặc đau nhức. Sự căng thẳng tâm lý này thường cải thiện theo thời gian, nhưng một số người sau đó phát triển thành bệnh lý sức khỏe tâm thần. Ước tính 22% có thể mắc trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau chấn thương, rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt.

Ước tính có khoảng 13% dân số bị ảnh hưởng bởi xung đột mắc các dạng trầm cảm, lo âu và rối loạn căng thẳng sau chấn thương nhẹ, trong khi các rối loạn tâm thần ở mức độ trung bình hoặc nặng ảnh hưởng đến 9%.

Trong bối cảnh bị ảnh hưởng bởi xung đột, trầm cảm tăng theo tuổi và phổ biến hơn ở phụ nữ. Những người mắc các bệnh lý nghiêm trọng đặc biệt dễ bị tổn thương trong và sau các trường hợp khẩn cấp và cần được tiếp cận với các nhu cầu cơ bản và chăm sóc lâm sàng.

Các hoạt động được khuyến nghị

• Lập kế hoạch chuẩn bị ứng phó khẩn cấp của tất cả các ngành, bao gồm đánh giá nguy cơ và mức độ dễ bị tổn thương, kế hoạch xây dựng năng lực, cơ chế phối hợp và kế hoạch dự phòng.
• Thành lập nhóm liên ngành để phối hợp các hoạt động phù hợp với các hướng dẫn và triển khai kế hoạch.
• Tăng cường sự tự lực của cộng đồng và hỗ trợ xã hội, đảm bảo sự tham gia của các nhóm dễ bị tổn thương, bao gồm cả những người mắc các bệnh lý về sức khỏe tâm thần.
• Định hướng cho các nhân viên tuyến đầu về sơ cứu tâm lý để cung cấp hỗ trợ về mặt tinh thần và thực tế cho những người đang trải qua tình trạng đau khổ cấp tính.
• Chia sẻ các thông điệp chính và thông tin dịch vụ để khuyến khích đối phó tích cực và tìm kiếm sự giúp đỡ.
• Cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần lâm sàng cho các tình trạng ưu tiên tại các cơ sở y tế đa khoa, sử dụng đội ngũ nhân viên được đào tạo và giám sát, cùng các quy trình dựa trên bằng chứng như Hướng dẫn Can thiệp Nhân đạo mhGAP (mhGAP-HIG).

Cung cấp các biện pháp can thiệp tâm lý dựa trên bằng chứng cho những người bị suy yếu do căng thẳng kéo dài. Các biện pháp này nên được thực hiện bởi các chuyên gia hoặc nhân viên cộng đồng được đào tạo và giám sát.

• Bảo vệ và thúc đẩy quyền của những người mắc các bệnh lý tâm thần nghiêm trọng, bao gồm những người đang sống trong các cơ sở như bệnh viện tâm thần, nhà chăm sóc xã hội và phòng khám phục hồi chức năng cho người nghiện ma túy.
• Thiết lập mạng lưới giới thiệu giữa các chuyên gia sức khỏe tâm thần, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tổng quát, hỗ trợ cộng đồng và các dịch vụ liên quan khác (ví dụ: trường học, dịch vụ xã hội và dịch vụ cứu trợ khẩn cấp)

Tài liệu tham khảo:

1. https://wmhdofficial.com/
2. https://wmhdofficial.com/wp-content/uploads/wmhd-2025-document_v01.pdf

3. https://www.mentalhealth.org.uk/our-work/public-engagement/world-mental-health-day#:~:text=World%20Mental%20Health%20Day%20is,everyone%20have%20better%20mental%20health

Viết bài: Phòng Chỉ đạo tuyến