Can thiệp – hỗ trợ cho trẻ khuyết tật học tập.

Theo số tay Chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần DSM – 5, thì khuyết tật học tập là một trong những dạng rối loạn phát triển thần kinh và được gọi bằng thuật ngữ rối loạn học tập cục bộ (Specific Learning Disorder).

Khuyết tật học tập hay còn gọi là Rối loạn học tập cục bộ là một dạng rối loạn phát triển thần kinh có căn nguyên sinh học vốn là cơ sở của các bất thường ở cấp độ nhận thức được thể hiện bởi các dấu hiệu hành vi rối loạn, sự bất thường này ảnh hưởng đến khả năng cảm nhận hay xử lí một cách hiệu quả và chính xác thông tin bằng lời nói hoặc thông tin phi lời nói của não bộ , biểu hiện ở những khó khăn trong việc đọcc, viết, tính toán.( theo Nguyễn Thị Cẩm Hường và cộng sự, 2022) [2].

Ảnh 1: (hình ảnh mang tính chất minh hoạ).

I. Tiêu chẩn chuẩn đoán khuyết tật học tập hay rối loạn học tập cục bộ theo DSM – 5

A. Những khó khăn và sử dụng các kĩ năng học tập được thể hiện qua ít nhất 1 triệu chứng dưới đây, kéo dài ít nhất 6 tháng mặc dù đã có những can thiệp nhằm vào những khó khăn đó:

1. Đọc một từ một cách khó khăn, chậm, không chuẩn xác.
2. Khó khăn trong việc hiểu những gì đã đọc.
3. Khó khăn trong việc đánh vần.
4. Khó khăn trong việc biểu thị bằng cách viết.
5. Khó khăn trong việc làm chủ số lượng câu, số lượng ý hoặc tính toán.
6. Khó khăn trong suy luận toán học.

B. Các kỹ năng học tập bị suy giảm ở mức dưới trung bình so với lứa tuổi, gây cản trở cho việc học, hoạt động nghề nghiệp hoặc các hoạt động trong cuộc sống thường ngày. Sự suy giảm này được khẳng định bởi các thang đo chuẩn và đánh giá lâm sàng tổng quát.

C. Những khó khăn học tập có thể bắt đầu từ tuổi học sinh nhưng có thể chưa được biểu hiện đầy đủ cho đến khi những yêu cầu về kĩ năng học vượt quá khả năng của trẻ.

D. Những khó khăn học tập không phải do rối loạn phát triển trí tuệ, do khuyết tâjt thị giác hoặc thính giác, do rối loạn tâm thần hoặc thần kinh khác, do ảnh hưởng xấu của tâm lý xã hội, hay do kém thành thạo về ngôn ngữ học tập hoặc không phù hợp với quy trình giáo dục.

II. Khuyết tật học tập bao gồm:

– Khuyết tật học tập đọc: Các nhiệm vụ liên quan đến đọc và ngôn ngữ khó khăn hơn. Biểu hiện các vấn đề về việc nhận dạng chữ cái và từ, sự hiểu các từ, tốc độ đọc và việc đọc trôi chảy, các kỹ năng từ vựng.

– Khuyết tật học tập viết: Khả năng biến suy nghĩ thành ngôn ngữ viết. Các vấn đề xoay quanh họat động viết như sự gọn gàng, nhất quán, đúng chính tả, cách tổ chức và mạch lạc trong văn bản khi viết.

– Khuyết tật học tập tính toán: Khả năng hiểu thông tin dựa trên số và toán học. Việc ghi nhớ và sắp xếp các con số và việc đếm theo nguyên tắc ( như đếm số cách 2 hoặc cách 5) kém.

III. Các yếu tố nguy cơ dẫn tới khuyết tật học tập

– Có thể là do sự khiếm khuyết nào đó về cơ chế hoạt động của hệ thần kinh. Các khuyết tật về thính giác, thị giác, trí tuệ, cảm giác, những yếu tố môi trường không phải là nguyên nhân trực tiếp của khuyết tật học tập.

– Yếu tố ngoại di truyền: Sinh non hoặc sinh quá nhẹ cân làm tăng nguy cơ.

– Yếu tố di truyền: Gia đình có tiền sử cá nhân mắc khuyết tật học tập.

IV. Những khó khăn của trẻ khuyết tật học tập

Trong một số các nghiên cứu có đề cập tới một số  khó khăn mà học sinh khuyết tật học tập có thể gặp phải là:

– Trẻ không gặp các khó khăn trong các mối quan hệ, giao tiếp xã hội hay những tình huống, nhiệm vụ được giao trong hoạt động hàng ngày nhưng kết quả học tập của trẻ rất thấp.

– Kết quả học tập môn tiếng việt và toán của trẻ so với các bạn cùng độ tuổi thấp hơn hẳn từ một đến vài năm. Trẻ khuyết tật học tập khó khăn khi đánh vần, đọc, viết tiếng việt và thực hiện các phép tính toán.(5)

Các khó khăn có thể kể đến ở các độ tuổi, cụ thể:

+/ Độ tuổi mẫu giáo: Khó khăn trong việc tìm đúng từ, gieo vần. Khó khăn trong việc học bảng chữ cái, số, màu sắc, hình dạng. Khó khăn trong việc sử dụng bút màu, bút chì,…

+/ Độ tuổi 5 đến 9 tuổi: Khó khăn trong việc học các khái niệm toán cơ bản, liên tục viết sai chính tả và mắc lỗi thường xuyên, nhớ các trình tự, nhầm lẫn các từ khi đọc…

+/ Độ tuổi từ 10 đến 13 tuổi: Khó khăn trong các câu hỏi mở, các bài toán đố, khó khăn trong việc đọc hiểu bài học hay các kỹ năng toán học, khả năng viết kém, diễn đạt kém, câu từ lủng củng, kỹ năng tổ chức hoạt động đời sống kém….

V. Hướng hỗ trợ cho trẻ khuyết tật học tập

Một số đề xuất hỗ trợ cho trẻ khuyết tật học tập:

– Khuyết tật học tập có biểu hiện rất khác nhau ở mỗi trẻ. Nên mỗi một cá nhân cần có kế hoạch cá nhân can thiệp phù hợp  đối với tình trạng, khó khăn gặp phải.Hướng can thiệp 1-1 với mục tiêu cá nhân hoá phù hợp với tình trạng của trẻ.

– Cần tạo hứng thú cho trẻ với các môn học như toán, tiếng việt và các môn học khác. Nội dung môn học cần phù hợp với nhận thức thực tế của trẻ.

– Nên có biện pháp khen thưởng phù hợp để giúp trẻ có động lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập được giao hơn.

– Cần chia nhỏ công việc khi yêu cầu trẻ thực hiện nhiệm vụ học tập nào đó.

– Sử dụng học liệu dạy học trực quan phù hợp, rút ngắn và giải thích các nội dung câu hỏi đưa ra với trẻ.

– Hỗ trợ sử dụng, hình thành câu hoàn chỉnh đầy đủ thành phần thông qua việc hỏi đáp, tính huống.

– Cung cấp kiến thức cho trẻ một cách từ từ, dễ hiểu và cần ôn tập lại và luyện tập nhiều lần cho trẻ.

–  Cha mẹ cần đồng hành, động viên, an ủi và lắng nghe trẻ. Để tâm lý của trẻ không cảm thấy sợ hãi khi phải học hay cảm thấy tủi thân khi bản thân không theo kịp bạn bè.

– Nhà trường và giáo viên, cần xác định và nắm bắt được tình trạng khó khăn của trẻ để có phương pháp giáo dục phù hợp.

VI. Kết luận

Khuyết tật học tập là một trong dạng rối loạn phát triển thần kinh. Bao gồm Khuyết tật học tập đọc, Khuyết tật học tập viết, Khuyết tật học tập tính toán. Gia đình, nhà trường cần có sự hỗ trợ và hướng giáo dục phù hợp đối với các khó khăn về học tập của trẻ.

Khoa Tâm lý lâm sàng, bệnh viện Tâm thần Trung ương I với nhiều năm kinh nghiệm, là địa chỉ tin cậy về đánh giá, can thiệp và hỗ trợ các vấn đề về rối loạn phát triển, các vấn đề tâm lý: rối loạn phổ tự kỉ, tăng động giảm chú ý, khuyết tật trí tuệ, khuyết tật học tập…

Ảnh 2: Giờ học can thiệp 1 -1, tại khoa Tâm lý lâm sàng.

                                                                     Viết bài:Th.s. Hoàng Diệu Linh – Khoa Tâm lý lâm sàng