Kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực trong trị liệu tâm lý.

    Đặt vấn đề:

Phỏng vấn tạo động lực là một trong những kỹ thuật được sử dụng phổ biến nhất trong liệu pháp nhận thức hành vi. Kỹ thuật này có thể sử dụng kết hợp với các kỹ thuật khác hoặc sử dụng như một biện pháp can thiệp độc lập nhằm tạo hứng thú và động lực để có thể cải thiện/thay đổi “khó khăn” đang gặp phải của người được can thiệp (sau đây gọi là “thân chủ”).

Trong bài viết này sẽ làm rõ:

• Phỏng vấn tạo động lực là gì?
• Phỏng vấn tạo động lực được sử dụng trong những trường hợp nào, áp dụng với thanh thiếu niên trầm cảm như thế nào?
• Các bước áp dụng kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực.

     Hiểu về kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực:

Phỏng vấn tạo động lực là một biện pháp can thiệp tâm lý mà trong đó nhà tâm lý sẽ lắng nghe, thấu cảm “vấn đề” và giá trị của thân chủ. Thông qua phỏng vấn tạo động lực nhà trị liệu giúp thân chủ hiểu bản chất “vấn đề” của họ cũng như cách mà bản thân đang nhìn nhận, đồng thời cùng hướng tới cách thức giải quyết “vấn đề” đó. Trong kỹ thuật này, người hành động là thân chủ. Thân chủ nhận ra việc thay đổi của bản thân là do chính những cố gắng và nỗ lực của mình.

Áp dụng phỏng vấn tạo động lực ở người bệnh lạm dụng rượu trị liệu tại khoa Tâm lý lâm sàng – BVTTTW1.

1. Khái niệm:

Phỏng vấn tạo động lực là biện pháp tạo hứng thú, động cơ để thân chủ sẵn sàng bắt đầu hành động của mình trong kế hoạch trị liệu nhằm thay đổi bản thân, tăng hành vi tích cực trong trị liệu tâm lý.

Như vậy, kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực lấy thân chủ làm trọng tâm, tạo động lực cho thân chủ giải quyết vấn đề của mình bằng chính sự nỗ lực, quyết tâm của bản thân.

2. Kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực áp dụng phù hợp trong các tình

 huống/trường hợp nào?

Như đã nói ở trên, kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực lấy thân chủ là trung tâm và giải quyết vấn đề theo cách mà họ muốn. Vì vậy, các tình huống có thể áp dụng kỹ thuật này cho thân chủ bao gồm:

– Những thân chủ có ít động lực, tự ti, do dự vào khả năng của bản thân nhất thì việc áp dụng kỹ thuật thường cho hiệu quả cao.

– Có thể áp dụng trong mọi tình huống khi cần động viên một ai đó thay đổi hành vi, thói quen, lối sống của họ mà không gây ra sự phản kháng.

Trong một số trường hợp cụ thể khác, kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực có thể kể đến như:

– Tư vấn chuyên môn về tác hại của việc sử dụng hoặc lạm dụng rượu, hút thuốc lá và các chất gây nghiện.

– Nghiện cờ bạc, nghiện game…

– Thay đổi các hành vi tình dục nguy cơ.

– Thay đổi thói quen ăn uống cho những người béo phì hoặc nguy cơ béo phì…

Sử dụng kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực với thanh thiếu niên trầm cảm

Đối với thanh thiếu niên trầm cảm, các triệu chứng trầm cảm bao gồm cả chán nản, giảm hứng thú với mọi hoạt động, suy giảm động lực học tập, dẫn đến việc tránh né đi học. Kết quả là học tập giảm sút, thậm chí một số trường hợp thanh thiếu niên trầm cảm lạm dụng rượu hoặc các chất gây nghiện khác với mong muốn giải tỏa cảm xúc, thoát khỏi thực tế mà họ thấy bức bối. Phỏng vấn tạo động lực sẽ giúp nâng đỡ giá trị bản thân của thân chủ để dần dần điều chỉnh các hoạt động (như các hoạt động thể chất, thay đổi lịch sinh hoạt thường ngày, các thời gian dành để thư giãn, học tập,…), loại bỏ dần những triệu chứng trầm cảm và tăng động lực tham gia vào các hoạt động của cuộc sống.

3. Các bước áp dụng

Kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực bao gồm 4 bước cơ bản sau đây:

Để có thể minh họa dễ hiểu hơn cho từng bước thực hiện, bài viết sẽ lồng ghép ví dụ về trường hợp thực tế của một học sinh lớp 12 mất động lực học tập tương ứng với một số bước trong quy trình thực hành kỹ thuật.

Bước 1: Phỏng vấn tạo động lực.

Một cuộc phỏng vấn tạo động lực sẽ luôn bắt đầu bằng việc người trợ giúp tìm hiểu về hoàn cảnh của cuộc gặp gỡ giữa thân chủ với nhà trị liệu. Chúng ta cần đảm bảo mọi cuộc phỏng vấn đều bắt đầu một cách tự nguyện đối với cả hai bên và tạo được cảm giác an toàn, thoải mái. Đôi khi, những kế hoạch cho một buổi nói chuyện với thân chủ về những chủ đề mà họ gặp khó khăn và muốn thảo luận sẽ cần được xây dựng để bắt đầu một buổi trò chuyện hiệu quả. Bên cạnh đó, nhà tâm lý cần áp dụng những kỹ năng trong tham vấn như: lắng nghe tích cực, đặt câu hỏi, phản hồi, thấu cảm,… Để buổi trò chuyện có thể đạt được hiệu quả tốt nhất và không gây ra sự khó chịu.

Bước 2: Thảo luận lập kế hoạch

Ở bước này, người phỏng vấn sẽ cùng với thân chủ thảo luận về động lực hoặc niềm tin về sự thay đổi để tạo nền tảng cho sự cam kết ở bước sau. Chúng ta sẽ bắt đầu với câu hỏi phân độ để nói về thay đổi nhằm tự nhận thức được tầm quan trọng, hay niềm tin của mình vào khả năng thành công của sự thay đổi. Dựa vào sự phân độ đó của thân chủ mà người thực hiện phỏng vấn có thể quyết định tiêu điểm của cuộc nói chuyện và lên kế hoạch những điều có thể thảo luận để chuẩn bị cho sự thay đổi của thân chủ, được thể hiện ở bảng dưới đây:

Các giai đoạn của sự thay đổi:

Bước 3: Cam kết/quyết định.

Sau khi thảo luận về kế hoạch thay đổi, nhà trị liệu cần thảo luận với thân chủ về sự cam kết thực hiện kế hoạch. Điều này nhằm đảm bảo thân chủ có thực hiện kế hoạch đã được đề ra, từ đó nhà trị liệu theo dõi sự thay đổi của thân chủ (tiến bộ hay không tiến bộ) đối với kế hoạch đã đề ra để có thể có những điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp hơn.

Bước 4: Thay đổi lối sống.

Việc thay đổi thói quen, lối sống không phải có thể thực hiện trong ngày một ngày hai, vì vậy cần có thời gian cho thân chủ thích ứng với sự thay đổi. Vì vậy ở giai đoạn này thân chủ cần có người trợ giúp, và giám sát thường xuyên.

            Kết luận.

Kỹ thuật phỏng vấn tạo động lực là một trong những kỹ thuật hiệu quả có thể áp dụng trong can thiệp, trị liệu cho thân chủ thuộc nhóm lạm dụng chất, nghiện game, nghiện cờ bạc, thân chủ có suy nghĩ, hành vi tiêu cực, kém hòa hợp, thanh thiếu niên trầm cảm… Người thực hành kỹ thuật cũng cần có đủ các kỹ năng cần thiết mới có thể đạt được hiệu quả nhất định. Vì vậy, ngoài những nhà tâm lý được đào tạo bài bản về các kỹ thuật can thiệp tâm lý thì một số đối tượng như các thành viên trong gia đình, bạn bè của thân chủ cũng có thể tham gia một số khóa hướng dẫn về các kỹ năng cơ bản liên quan kỹ thuật này để có thể giúp đỡ người thân, bạn bè của mình vượt qua những triệu chứng trầm cảm, cải thiện những hành vi tiêu cực, lấy lại động lực trong cuộc sống.

Khi cần những hỗ trợ chuyên môn và chuyên sâu, đừng ngần ngại đến với chúng tôi tại Khoa Tâm lý lâm sàng – Bệnh viện tâm thần Trung ương 1để được hỗ trợ tận tình và chuyên nghiệp.

Tài liệu tham khảo:

1. Bài giảng “Phỏng vấn tạo động lực” do Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh trung tâm chuyển giao công nghệ điều trị nghiện chất và HIV (VHATTC) tháng 5/2020.
2. Đặng Hoàng Minh (2013), Sức khoẻ tâm thần trẻ em Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội
3. Điều phối dịch và biên soạn PGS.TS. Nguyễn Đức Hinh, Hoạt động thể lực trong phòng và điều trị bệnh, NXB Y học Hà Nội 2012
4. Nguyễn Thị Minh Hằng (2013), Nghiên cứu hiệu quả của liệu pháp nhận thức hành vi và các yếu tố liên quan trong điều trị bệnh nhân trầm cảm

Viết bài: Khoa Tâm lý lâm sàng